ZZP’er of niet? Nieuwe richtlijnen om arbeidsrelatie te bepalen

Vanaf 2025 gaat de Belastingdienst weer actief controleren op schijnzelfstandigheid, dus is het extra belangrijk om goed te kijken of een opdrachtnemer ook écht als zzp’er werkt. Want ook al teken je een overeenkomst van opdracht met een zzp’er of freelancer, het is de praktijk die bepaalt of er daadwerkelijk sprake is van een opdrachtnemer-opdrachtgeverrelatie. Als blijkt dat de arbeidsrelatie meer kenmerken heeft van een dienstverband, moeten alsnog loonheffingen en premies worden betaald. Want de opdrachtgever wordt dan gezien als werkgever en kan dan eventueel ook een boete verwachten.

Om het allemaal wat duidelijker te maken, heeft de Belastingdienst duidelijker richtlijnen gepubliceerd waarmee je de arbeidsrelatie eenvoudiger moet kunt beoordelen. Aan de hand van een interactieve vragenlijst kan daarmee ook de juiste contractvorm worden gekozen.

Wanneer is er sprake van loondienst?
De vraag of iemand in loondienst werkt, is het belangrijkste punt bij het beoordelen van arbeidsrelaties. Opdrachtgever en opdrachtnemer moeten er samen voor waken of er echt sprake is van een samenwerking tussen twee ondernemers of dat er eigenlijk sprake is van werken in loondienst.

Belangrijk daarbij is of er en gezagsrelatie is en of de opdrachtnemer daadwerkelijk vrij is om de opdracht naar eigen inzicht, zonder instructies en met eigen middelen, uit te voeren.

Wat zegt de wet?
In de wet, specifiek in Artikel 610 Burgerlijk Wetboek Boek 7, wordt een arbeidsovereenkomst omschreven. Volgens deze definitie is een arbeidsovereenkomst een afspraak waarbij de werknemer zich verplicht om voor de werkgever te werken, in ruil voor loon, voor een bepaalde periode.

Daarnaast staat in artikel 7:610a BW dat als iemand drie maanden lang elke week of minstens 20 uur per maand voor een ander werkt tegen betaling, vermoedelijk werkt op basis van een arbeidsovereenkomst.

Loondienst: Uit deze wetsartikelen volgen drie belangrijke voorwaarden om te bepalen of er sprake is van een arbeidsovereenkomst:

1. De verplichting voor de werknemer om persoonlijk arbeid te verrichten

2. De verplichting voor de werkgever om loon te betalen

3. Er is sprake van gezag, oftewel: de werknemer werkt onder de leiding van de werkgever

Als hieraan wordt voldaan, is er sprake van een arbeidsovereenkomst, is de werknemer in loondienst bij de werkgever en gelden de regels van het arbeidsrecht.

Afwegingskader voor het beoordelen van de arbeidsrelatie
Bij het bepalen of er sprake is van loondienst of een zzp-relatie, moeten alle feiten en omstandigheden worden meegewogen. Niet alles is van belang, maar rechters vinden de volgende punten vaak wel heel belangrijk:

• Wat voor soort werk wordt er gedaan en hoe lang duurt de opdracht?
• Hoe zijn de werkzaamheden en werktijden geregeld?
• In hoeverre maken de werkzaamheden én de opdrachtnemer deel uit van de organisatie van de opdrachtgever?
• Is er een verplichting om het werk persoonlijk te doen of kan iemand anders het overnemen?
• Hoe zijn de afspraken gemaakt en hoe worden die in de praktijk uitgevoerd?
• Hoe wordt de beloning bepaald en uitbetaald?
• Hoe hoog is de beloning?
• Loopt de opdrachtnemer financieel risico bij de opdracht?
• Gedraagt de opdrachtnemer zich als ondernemer, bijvoorbeeld door zichzelf te promoten en nieuwe opdrachten binnen te halen?

Werkgeversgezag over de zzp’er?
Een belangrijk kenmerk van loondienst is dat er sprake is van gezag van de werkgever. Stel daarom de volgende vragen:

• Kan de opdrachtgever bepalen hoe, wanneer, waar en met wie de opdrachtnemer werkt?
• Spreekt de opdrachtgever af hoeveel uren of dagen per week de opdrachtnemer werkt?
• Als de opdrachtnemer samenwerkt met anderen, bemoeit de opdrachtgever zich dan met die samenwerking?
• Als de opdrachtnemer hetzelfde werk doet als werknemers van het bedrijf, krijgt de zzp’er dan dezelfde instructies als de werknemers?

Als u één of meerdere keren ‘ja’ antwoordt, is dat een sterke aanwijzing dat er sprake is van een gezagsverhouding. 

Kenmerken van loondienst De volgende kenmerken passen bij iemand die in loondienst werkt:

Het werk wordt voor een langere tijd uitgevoerd.

De opdrachtgever bepaalt de werktijden, hoe het werk moet gebeuren, of wat de werktijden zijn.

De werkzaamheden zijn vergelijkbaar met die van andere werknemers binnen de organisatie.

Het werk is een structureel onderdeel van de organisatie, zoals lesgeven op een school, verplegen in het ziekenhuis of bouwen bij een bouwbedrijf.

De werkende voert het werk persoonlijk uit en mag zich niet zomaar laten vervangen zonder toestemming van de opdrachtgever.

Het loon of salaris wordt vooraf afgesproken per uur of maand en wordt op vaste momenten uitbetaald.

De vergoeding is niet veel hoger dan het loon van andere werknemers die hetzelfde werk doen.

De werkende loopt weinig tot geen commercieel risico; als het werk niet goed wordt uitgevoerd, draagt de werkgever de kosten.

De werkende doet weinig tot geen eigen investeringen; de werkgever zorgt bijvoorbeeld voor de materialen, apparatuur of opleidingen.

De werkende heeft een ‘inspanningsverplichting’. Dit betekent dat hij of zij wordt verwacht het werk zo goed mogelijk uit te voeren, zonder direct afgerekend te worden op het resultaat.

Let op: Er hoeft niet aan al deze kenmerken voldaan te worden om te spreken van een arbeidsovereenkomst.

Kenmerken van een opdracht als zzp’er De volgende kenmerken horen bij iemand die werkt als zzp’er:

De werkende draagt commercieel risico. Als het werk niet goed wordt uitgevoerd, is de werkende zelf verantwoordelijk voor de schade.

De werkende doet eigen investeringen, zoals het aanschaffen van materialen of apparatuur.

De vergoeding voor het werk ligt duidelijk hoger dan wat gebruikelijk is voor werknemers in dezelfde sector.

De werkende profileert zich als ondernemer, bijvoorbeeld met een eigen website, en zoekt actief naar nieuwe klussen.

De opdracht is van kortere duur of beslaat slechts een beperkt aantal uren per week.

De werkende heeft meerdere opdrachtgevers en wisselende opdrachten.

De werkende heeft de vrijheid om zich te laten vervangen en doet dat ook in de praktijk.

De werkende bepaalt zelf hoe het werk wordt uitgevoerd, zonder inmenging van de opdrachtgever.

De werkende wordt op factuurbasis betaald, per uur of per opdracht. Als er per uur wordt betaald, geldt dat alleen voor de daadwerkelijk gewerkte uren. Bij ziekte wordt niets uitbetaald.

Er is een ‘resultaatverplichting’ afgesproken: de werkende moet op een bepaald moment een concreet resultaat leveren en kan daar ook op worden aangesproken.

Let op: Er hoeft niet aan al deze kenmerken voldaan te worden om te spreken van zzp-werk.

MAAK VAN EEN ZZP’ER GEEN WERKNEMER: Checklist arbeidsrelatie vermijden